Jeśli w sprawie prapoczątków polskiej państwowości historycy nie są w stanie ustalić jednoznacznych faktów, to jakież my mielibyśmy szanse opisać, co działo się  tutaj w końcu pierwszego tysiąclecia i w pierwszych dwóch stuleciach tysiąclecia drugiego?

     Historię ziemi, na której mieszkamy w czasach najdawniejszych tych sprzed źródeł pisanych, możemy scharakteryzować tylko na podstawie znalezisk.

     Początki Państwa Polskiego są nam wszystkim znane i opisane, gdy chodzi o Wielkopolskę, kolebkę państwowości – Gopło, Kruszwicę, Gniezno. Natomiast „nasz” fragment późniejszego Mazowsza – ziemie, na których leżą wsie Gminy Żabia Wola, możemy przyjąć  jako puszczę, na której działali nieliczni osadnicy, wyrębujący drzewa dla uzyskania ziemi ornej, a także  wytwarzający z drewna smołę, żywicę, korzystający z runa leśnego, barci itp. produktów. Tereny te odstawały znacznie od bardziej cywilizowanej wówczas Wielkopolski.

     Skąd nazwa Mazowsze? Spośród kilku hipotez o pochodzeniu nazwy (np.; błota, gliny, które się mażą) najbardziej przekonująca jest ta, że w lasach tych ziem powstały liczne smolarnie, więc mazidłem była smoła. Na węgiel drzewny, potaż, smołę było duże zapotrzebowanie i stanowiły one przedmiot handlu. Osady smolarzy były tymczasowe – do wyczerpania surowca i nazywane budami, stąd chyba wiele nazw Budy Nowe, Stare, itp.

     Kraj nad środkową Wisłą, czyli Mazowsze, już przed 996 rokiem znalazł się w obrębie Państwa Piastów, które przyjmując chrzest włączyło się w zachodnią cywilizację. Oznaczało to – jakby się dziś powiedziało – przełom i awans całego regionu. Mieszkańcy naszych ziem – nie wiemy ilu ich było –  po okresie pierwszych polskich-piastowskich władców, w wyniku podziału testamentem króla stali się poddanymi władcom Księstwa Mazowieckiego. Tak było przez cały okres w latach rozbicia dzielnicowego. Byliśmy też  – tu, na żabiowolskich ziemiach – mało rozwiniętą częścią Mazowsza. Główne ośrodki mieściły się na północy – Płock (najwcześniejsze na Mazowszu biskupstwo), Pułtusk, Zakroczym, Ciechanów, Nur, Płońsk, Mława, Wyszogród itd.

     Na ówczesnej mapie byliśmy raczej białą plamą, mniej aktywną częścią Mazowsza pomiędzy rozwiniętymi ośrodkami (grodami) północnego Mazowsza, a linią Czersk – Rawa Mazowiecka (na płd. i wsch.), która stykała się z Małopolską. Trzeba wiedzieć, że pojęcie „gród” w zamierzchłej przeszłości Mazowsza to mógł być obszar koła o kilkudziesięciu metrach średnicy ze znaczniejszym pomieszczeniem starszyzny pośrodku oraz kilkunastoma – kilkudziesięcioma kurnymi chatami. Całość często otoczona była wałem jako ochroną przed grubą zwierzyną, ewentualnie służącym do obrony..

     Zapisy w różnych dokumentach – skarbowych, sadowych, kościelnych itp., do których dotarliśmy, mówią o 9 wsiach ówczesnych, które położone były i są do dzisiaj na terenie obecnej gminy żabiowolskiej: Ojrzanów, Skuły, Słubica, Petrykozy, Kaleń, Grzegorzewice, Grzmiąca, Radonie i oczywiście niewiele wówczas znacząca Wesoła Wola, a później Żabia Wola. Z niektórych opisów pośrednio wynika jednak, że istniały już inne wsie lub tereny posiadające nazwę i prawie niezamieszkałe jak np. Osowiec, Musuły, Zaręby, Zalesia, które występują także bezpośrednio w zapisach.

     Obywatelami Korony, czyli Polski staliśmy się (tzn. nasi przodkowie we wsiach od Siestrzeni do Bukówki i od Ojrzanowa do Osowca) dopiero od 1526 roku kiedy wygasła męska linia Piastów Mazowieckich a król Zygmunt Stary przyłączył Mazowsze do Korony.

     Okoliczności, które doprowadziły do tego aktu były dość zagmatwane. Dwaj bardzo młodzi książęta rawscy, mazowieccy, niemal równocześnie zmarli w tajemniczych okolicznościach, a ich matka Anna zrzekła się wcześniej księstwa sochaczewskiego; bezpotomnie zmarł książę płocki, tylko dzielnica warszawska zachowała jeszcze odrębność jako Księstwo Mazowieckie. Hulaszcze, pełne gorszącej rozpusty życie dworu warszawskiego wyciskało ze szlachty, a więc kmieci ostatni grosz i powodowało liczne skargi do króla polskiego. 46 – letnia Anna Radziwiłłówna zmarła w 1522 roku, a po niej syn Stanisław, zaś młodszy Janusz dalej trwonił dobra rodziny i księstwa. Również niespodziewanie zmarł. Podobno była to sprawka Katarzyny Radziejowskiej, która poprzez Włocha – aptekarza Jana Alantsee – dostarczyła truciznę.

***

     Mazowsze jako księstwo miało 24 panujących książąt. Dla historycznej dokładności podajemy ich chronologiczny wykaz tych, pod panowaniem których były nasze dzisiejsze ziemie:

1. Konrad I: pan całego Mazowsza w latach 1207 – 1247; Książę Mazowiecki i Kujawski, a od 1241 roku również Krakowski i Łęczycki.
2. Bolesław I: syn Konrada, panujący w latach 1247 – 1249.
3. Ziemowit I: najmłodszy syn Konrada, panujący w latach 1249 – 1262, Książę Mazowiecki i Czerski.
4. Konrad II: starszy syn Ziemowita I, panujący w latach 1262 – 1294, Książę Płocki, a po śmierci brata również Książę Mazowiecki i Czerski (w latach 1294 – 1313).
5. Ziemowit II: najstarszy syn Bolesława II, Książę Wizki i Sochaczewski, panujący w latach 1313 – 1343.
6. Trojden: drugi syn Bolesława II, Książę Czerski, panujący w latach 1313 – 1341.
7. Wacław: najmłodszy syn Bolesława II, Książe Płocki w latach 1313 – 1330.
8. Bolesław III, czyli Bolko: syn Wacława, Książę Płocki w latach 1330 – 1351.
9. Kazimierz: syn Trojdena, Książę Warszawski w latach 1341 – 1354.
10. Ziemowit III: syn młodszy Trojdena, Książę Czerski w latach 1341 – 1354, a po śmierci bezdzietnych braci Książę Mazowiecki (w latach 1354 – 1381), tytułujący się Ziemowitem III Trojdenem.
11. Janusz I: starszy syn Ziemowita III, Książę Warszawski, Czerski i Ruski w latach 1381 – 1429.
12. Ziemowit IV: młodszy syn Ziemowita III, Książę Płocki, Ruski i Rawski w latach 1381 – 1426.
13. Bolesław IV: wnuk Janusza I, a syn Bolesława (syna Januszowego, wcześnie zmarłego), Książę Warszawski, Czerski i Ruski w latach 1429 – 1454.
14. Władysław I: starszy syn Ziemowita I, Książę Płocki w latach 1426 – 1455.
15. Ziemowit V: syn młodszy Ziemowita IV, Książę Rawski w latach 1426 – 1466.
16. Zimowit VI: starszy syn Władysława I, od 1455 roku Książę Płocki i od tego samego roku brat jego młodszy.
17. Władysław II: Książę Rawski, małoletni, pod opieką matki Barbary i biskupa płockiego giżyckiego do roku 1463, od tego czasu (po śmierci braci stryjecznych) Książę Płocki do 1495 roku.
18. Bolesław V: drugi syn Bolesława IV, także od 1454 roku pod opieką matki Barbary i biskupa płockiego Giżyckiego do 1463 roku, od tego czasu (po śmierci braci stryjecznych) Książę Czerski, Warszawski i Ciechanowski do 1503 roku.
19. Stanisław: starszy syn Konrada III, od 1503 roku pod opieką matki Anny i rady panów Mazowieckich do 1517 roku, od tego czasu Książę Warszawski i Czerski do 1524 roku.
20. Janusz III: młodszy syn Konrada III, podobnie od 1503 roku pod opieką matki Anny i rady panów Mazowieckich do 1517 roku, od tego czasu wraz z bratem Książę Warszawski i Czerski do 1526 roku.

     Zapewne aż tak dokładna i szeroka  wiedza nie jest nam, mieszkańcom Mazowsza, potrzebna na co dzień. Spis ten przytaczamy, by wskazać, jak skomplikowane były dzieje naszych ziem, historia Polski z perspektywy panujących.

     Dodajmy, iż książąt panujących w Płockiem było piętnastu, w Czerskiem – czternastu, w Warszawskiem i Sochaczewskiem – po jedenastu, natomiast tych, którzy mogli tytułować się Wizkimi było kilkunastu, panujących w Rawskiem – kilku (król Polski, Kazimierz Jagiellończyk, Rawskie przyłączył do Korony już w 1462 roku), tytułujących się książętami ruskimi – również kilku. I choć król Kazimierz Jagiellończyk przyłączył ziemię ruską do Korony, książęta płoccy i warszawscy tytułowali się „ruskimi”.

     Bardzo skomplikowane były dzieje książąt mazowieckich, władców naszych ziem, w tamtych czasach!