Ważniejsze z istniejących dokumentów z lat najdawniejszych, przedstawionych powyżej wymagają kilku wyjaśnień.

 

Paweł z Ojrzanowa był kmieciem – na ogół oznaczało to, że został skądś ściągnięty, przybył z innej ziemi i dostał w posiadanie włókę ziemi – 16 ha.

 Kolator – posiadający prawo przedstawiania kandydata na plebana.

Kopa groszy oznaczała 60 groszy w monetach. Grosze przyszły do nas z Czech. W XIII wieku były bite także w Krakowie. Krakowskie uważane były za pieniądz gorszy, słabszy, praskie – za silniejszy. Monety były też półgroszowe. Floren był monetą złotą, chyba stąd nazwa naszych złotych polskich.

Kwituje z zadośćuczynienia za dobra – upraszczając była to spłata córek (nie były równouprawnione) w przypadku podziału dziedziczenia majątku.

Łowienie zwierząt – prawo polowania na drobną zwierzynę miał każdy, na średnią – szlachta, na najgrubszą potrzebne było zezwolenie księcia, zaś na tury mógł polować tylko Książę.

Naganiać szlachectwo oznaczało oczyścić się z zarzutów, że nie ma się szlacheckiego pochodzenia. Było ono poświadczane przez świadków, a protokół tego aktu stawał się dowodem przynależności do stanu szlacheckiego.

Najazd na dwór proboszcza w Tarczynie. To chyba pierwsze wydarzenie w historii naszych okolic. Musiał ów proboszcz być wyjątkowy niesympatyczny i bezwzględny w gromadzeniu dóbr, że możni i ich kmiecie zbuntowali się i złupili dobra plebana. Dochodzenie książęce trwało długo, a kary nie były aż tak srogie (bez wyroków śmierci). Książe widocznie rozumiał postępek poddanych.

Poczucie związku Mazowsza z Polską: istniało ono głównie wśród elity. Świadomość przynależności do Polski również rodowej mieli panujący, możnowładcy, później także rycerstwo. Wśród kmieci pojęcie narodowości zbudziło się najpóźniej. Upraszczając – przynależność do państwa jako narodu określano: „my, tutejsi”.

Na pewno na poczuciu przynależności państwowej (narodowej) ważył też fakt, że w Królestwie, stolicy Małopolski zasiadali królowie z zewnątrz: Wacław, Jagiełło, zaś książęta mazowieccy pamiętali o swym piastowskim rodowodzie.

Poświętne – oznaczało własność kościoła – 2,3 lub cztery włoki

Prace przy starych i nowych grodach – była to powinność wobec Księcia, który mógł po klęskach żywiołowych (powodzie, pożary) i zniszczeniach wojennych wymagać od poddanych tego rodzaju prac.

Strennuus był rycerzem pasowanym. Otrzymywał pas z cennymi kamieniami i mieczem.