Kiedy zastanawiamy się nad pochodzeniem nazw miejscowości, z którymi się spotykamy, w naszej gminie zauważamy, że niektóre z nich kojarzą się przejrzyście, wprost ze źródłem, ze swym pochodzeniem, niektóre stanowią zagadkę.

     Badacze dzielą nazwy miejscowości na 10 grup. Są to nazwy topograficzne, kulturowe, dzierżawcze, patronimiczne, rodowe, etniczne, służebne, relacyjne, wieloznaczne oraz obce i niejasne.

     Mamy na naszym terenie nazwy topograficzne: Zapole, Przeszkoda, Kaleń, Grzmiąca, Zalesie, Jastrzębnik, Żabia Wola. Do nazw kulturowych należy (Wola- Wólka), Ojrzanów Towarzystwo, Słubica. Nazwy komponowane np.; Żabia Wola – zmiana morfologiczna np. Żabia – Wesoła itp.

     Wbrew narzucającej się prostej interpretacji nazwy niektórych wsi nie pochodzą od nazwiska ówczesnych właścicieli (np. Skulskich czy Ojrzanowskich). To właściciele tworzyli swe nazwisko od nazwy wsi, której stawali się właścicielami.

     Ale tylko jedna nazwa spośród nazw naszych wsi pochodzi od nazwiska. Są to Zaręby (właściciel Zaręba).

     Od starego imienia Żelech pochodzi też nazwa Żelechów. Imię to przekształciło się w Żelisław (dzisiaj raczej nieużywane).  Nazwy patronimiczne w naszej gminie to: Bolesławek, Bartoszówka, Grzymek, Grzegorzewice, Piotrkowice, Władysławów, Żelechów.

     Nazwy wsi naszej gminy o najdłuższej historii przechodziły różne metamorfozy. Zacznijmy od najstarszych:

Petrykozy

W zapisach z 1380 r. są to Potrukossy¹ , 1422 – Petrukoszy, później Potrukozi, Petrikozy, Patrrikozy, Villa Patrzikozy, Potrykozy (1783) a dzisiejsze brzmienie – Petrykozy pojawiło się w 1827 r.²). Nazwa pochodzi prawdopodobnie od doglądaczy kóz lub terenu (wzniesienia) z którego kozy mogą patrzeć na okolicę.

Ojrzanów

W 1394 r. – Oszanowo i Oszrzonow; 1456 – Oyrzanow, Osrzonowo; 1580 r. – Oirzonowo, 1792 – Oyrzanow³), a w 1886 – współczesna nazwa Ojrzanów⁴. Pochodzi od nazwy osobowej Oźrzan⁵) Ojrzanów Towarzystwo – 1921 r. – wieś i kolonia pochodzą od nazwy spółki – towarzystwa kredytowego ziemskiego, do którego należały grunty wsi lub zostały zakupione za pieniądze pożyczone od towarzystwa kredytowego.

Żelechów

Rok 1456 – Żelechowo, Zelachowo, Zelychowo, 1517 r. – Zelechowo a już w 1576 pojawiła się nazwa Żelechów. Nazwa pochodzi od imienia Żelech – późniejszy Żelisław.

Żabia Wola

Wesoła Wola. 1406 – Osrzonowska Volya. W 1470 r. – Szabyya Vola, 1481 r. – Wyeszyyola Wola, 1517 r. Żabynyecz, 1519 r. – Vola Vessola, 1580 r. – Wola Wesoła, 1783 r. Zabiawola czyli Wola Wesola, w 1827 została zapisana – Żabia Wola.U zarania – przed 1473 r. była częścią wsi Ojrzanowska Wola.

Skuły

W 1408 r. zapis: Sculi, w 1477 – Skuly, a w 1792 r. współczesna nazwa Skuły. Pochodzi ona od nazwy osobowej Skuła (dawniej nazwa oznaczała policzek, wrzód)

Musuły

Rok 1414 zapis- Mlossoli⁶, w 1474 r.  – Dombrowka alias Mlossoliny⁷, 1530 r. – Mussoly⁸, w 1792 r. pojawiają się Musuły na mapach z 1827 i 1839 roku.

Siestrzeń

Pierwszy zapis – 1415 r. – Szestszino, 1419 r. – Sestrzina, 1438 r. – Syesthrzenya, 1783 r. – Siestrzenia, Siestrzen – w 1827 r. (Tabella…). Nazwa pochodzi zapewne od słowa siostrzyna – siostra.

Dalej w porządku alfabetycznym;

Bartoszówka. Zapis z 1921 r. (od imienia Bartosz).

Bieniewiec (Beniewice). Nazwa pojawia się w 1889 r. – Bieniwice, w 1921 – Bieniewice.

Bolesławek. W zapisie z 1921 r. (od imienia Bolesław)

Bukówka. W 1519 r. Bukowa Wola, 1580 r. – Wola Bukowa. W 1880 r. jest Nowa Bukówka i Stara Bukówka.

Ciepłe. W 1830 r pojawia się kolonia Ciepłe. Od 1967 r. (?) wieś Ciepłe

Grzegorzewice. W 1418 r. odnotowano Grzegorzewicze. Od imienia Grzegorz. W ciągu 700(!) lat nie odnotowano zmian w nazwie wsi.

Grzmiąca. W 1428 r. – Grzmancza, w 1447 – Grzmyancza, 1471 – Grzmyąca. Typowa nazwa topograficzna – zapewne od szemrzącego (grzmiącego) strumienia – rzeczki.

Grzymek. W 1790 r. inf.  że miał 9 dymów i młyn. Nazwa od starego imienia Grzymosław.

Jastrzębnik. Nazwa z informacji z 1877 r.

Kaleń. W 1423 r. – Calyen, 1530 r. – Kaleń, 1921 r. – Kaleń wieś i kolonia Kaleń, 1952 – Kaleń towarzystwo Lasek. Nazwa pojawia się w 1921 r.

Pieński Zarębskie. W 1887 r. jest to Kolonia. W 1921 r. – wieś.

Przeszkoda – osada od 1827 r. (dawne szkopuł, to co zawadza)

Piotrkowice. Już w 1419 – Piotrkowicze, 1434 r. – Pyotrowycze, 1454 r. – Pyotrkowicze. Pochodzi od nazy osobowej – Piotrek.

Słubica A, B i wieś. Już w 1382 r.  – Szlubicza, 1481 r. – Slubijcza, 1792 r. – Słubice a w 1839 dzisiejsza nazwa. Podział na A (d. Stara Stara, B Słubice Dobra)

Władysławów. Nazwa od 1885 r.

Zalesie. Już w 1481 r. – Zaleszye, 1517 r. – Zalyessye, a od 1580 r. – Zalesie.

Zaręby. W 1517 – Zarambi, 1827 r. – Zarebmy (od nazwiska Zaręba)⁹

1. „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, obejmujący dokumenta drukowane, jak dotąd nieogłoszone, sięgające do roku 1400. (Poznań 1877-1908)
2. Tabella miast i wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności. Topograficzna karta Królestwa Polskiego 1839 r.
3. Mappa szczegulna województwa rawskiego zrządzona przez K. de Perthees 1784 (kopie tych map otrzymały Szkoły, OSP, DK, Urząd Gminy)
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
5. Słownik staroplski nazw osobowych W. Taszyckiego
6. Metryka Księstwa Mazowieckiego z XV-XVI wieku
7. Zapiski i roty polskie z XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej
8. Metrucularum Regni Poloniae summaria, contextuit indicesque adicit.